autor: Julian Karewicz
„Jeden ojciec znaczy więcej niż stu nauczycieli” George Herbert
Pierwszy dzień szkoły symbolizuje początek podróży ku zdobywaniu umiejętności niezbędnych do pokonywania życiowych wyzwań. W tym wyjątkowym okresie warto zastanowić się, jakie wartości i nauki rzeczywiście są istotne, aby młode pokolenie mogło odnaleźć się w nowoczesnym, dynamicznym świecie, gdzie mimo postępu cywilizacyjnego nadal kluczowe są kompetencje umożliwiające przetrwanie.
Często wspominamy „tego” nauczyciela, który wyjątkowo wpłynął na nasz rozwój, lecz równocześnie zdajemy sobie sprawę, że standardowy program nauczania nie zawsze oddaje rzeczywiste potrzeby stawiane przed nami przez życie. Czy naprawdę wzory na skrócone mnożenie czy analiza struktury wiersza są kluczowe dla budowania naszej przyszłości?
Co więc jest naprawdę najważniejsze? Często unikamy odpowiedzi, która dotyczy aspektu nieobecności – zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej – jednego lub obu rodziców w życiu dziecka. Nasze zdrowie psychiczne, wzorce relacji, styl przywiązania – są w dużej mierze ukształtowane przez relacje z rodzicami i ich obecność w naszym życiu. Dlatego tak istotne jest, by rodzice byli dla swoich dzieci nie tylko opiekunami, lecz również nauczycielami. To właśnie poprzez naukę transferowaną przez rodziców, dzieci uczą się stawiać pierwsze kroki, wyrażać swoje emocje i kształtować własną tożsamość.
Ojciec jako pierwszy nauczyciel.
W ramach tego naukowego procesu, niezwykle istotną rolę odgrywa ojciec choć oczywiście niebagatelna jest również rola matki. Zarówno matka, jak i ojciec, pełnią kluczowe funkcje w procesie wychowawczym, chociaż wpływają na dziecko w nieco inny sposób i z różnorodnymi rezultatami. Kwintesencję istoty roli ojca trafnie ujęła w 2017 r. psycholog Maria Woźniak w ramach konferencji „Doceńmy każde życie” wygłoszonej w gmachu Sejmu.
„Relacja z ojcem jest relacją, która jest bardzo wyjątkowa. Relacja z matką jest niezwykle ważna, to ona nosi dziecko pod sercem, ona je karmi, ona wyprzedza potrzeby emocjonalne dziecka empatycznie, zanim ono cokolwiek powie. Ojciec tego nie ma, i to jest właśnie fantastyczne! Zapominamy o tym często, że ojcowie są pierwszymi regulatorami społecznego życia dzieci. Bo miłość ojca, w pewnym sensie, jako miłość „obecności”, to miłość warunkowa. Dziecko musi spełnić pewne oczekiwania ojca. W związku z tym, na bazie tej relacji będzie konstruowało swoje kontakty ze światem zewnętrznym”
Jakie są korzyści z posiadania obecnego ojca?
- Statystyki wykazują, że dzieci wychowywane bez ojca o 51% częściej otrzymują diagnozy zaburzeń, szczególnie zaburzeń uwagi. Dodatkowo, dzieci mieszkające wyłącznie z matką czterokrotnie częściej cierpią z powodu diagnoz zaburzeń emocjonalnych oraz zachowania (McLanahan & Sandefur, 1994).
- Statystyki wykazują, że dzieci wychowywane bez ojca dwukrotnie częściej doświadczają głodu, zaniedbania fizycznego i emocjonalnego. Brak obecności ojca w życiu dziecka może prowadzić do braków materialnych oraz niedostatecznego wsparcia emocjonalnego, co może negatywnie wpłynąć na rozwój i dobrostan dziecka. Obecny ojciec pokazuje jak przetrwać oraz jak dbać o rodzinę (Waszyngton D.C.: Federal Interagency Forum on Child and Family Statistics, 1997).
- Brak obecności ojca w życiu dziecka może prowadzić do większego ryzyka problemów z nałogami oraz zachowaniami antyspołecznymi, ponieważ ojciec pełni rolę autorytetu i wsparcia emocjonalnego. Brak tego wsparcia może skutkować brakiem odpowiednich wzorców i stabilizacji (Flouri & Buchanan, 2002; Hawkins et al., 2007).
Czego możemy nauczyć się od ojca?
- Badania wskazują, że aktywny ojciec może pozytywnie wpłynąć na życie swojego dziecka. Ojciec uczestniczący w zajęciach sportowych, wspierający hobby, czy czytający bajki na dobranoc, pomaga budować więzi emocjonalne oraz uczy wartości teamworku i współpracy (Cabrera et al., 2000).
- Ojciec, który bawi się z dzieckiem, angażując się w tzw. „ryzykowne” zabawy (takie jak chodzenie po drzewach, skakanie po kanapie itp.), instynktownie przygotowuje dzieci do życia w świecie, który nie jest całkowicie bezpiecznym miejscem (Stein, 2016).
- Dobre relacje między ojcem a dzieckiem mają kluczowe znaczenie dla rozwoju dziecka. Spędzanie czasu w jakościowej relacji z ojcem buduje zaufanie i wsparcie emocjonalne, co pozytywnie wpływa na rozwój społeczny dziecka . Możliwość dzielenia się emocjami i spędzania czasu razem z ojcem może pomóc dziecku rozwijać zdolności społeczne oraz pewność siebie. To z kolei może przyczynić się do budowania silniejszych relacji z innymi ludźmi i lepszego funkcjonowania w społeczeństwie (Sarkadi et al., 2008)
- Ojciec, biorąc udział w procesie wychowywania dziecka, przekazuje mu swoje zasady, postawy życiowe i przekonania, spełniając ważną rolę w formowaniu idealnego ja dziecka, czyli superego. Według Freuda, w pewnym okresie życia dziecko dostrzega, że rodzice nie tylko kochają je, ale również darzą uczuciem siebie nawzajem. Wtedy może pojawić się pragnienie intymności seksualnej z rodzicem przeciwnego płci – zjawisko znane jako Kompleks Edypa lub Elektry. W tej sytuacji rodzic tej samej płci jest postrzegany jako konkurent, co rodzi obawy przed karą za odczuwane emocje. Aby się przed nią obronić, dziecko odepchnie zazdrość skierowaną wobec tego rodzica i zacznie się z nim identyfikować. Prawidłowe przezwyciężenie Kompleksu Edypa jest fundamentem emocjonalnego rozwoju dziecka (Jankowicz-Miernik, 2017).
- Miłość ojca jest wymagająca i uzależniona od pewnych warunków. On jest twórcą fundamentów rozwoju społecznego dziecka, ucząc je odpowiedzialności, pokonywania egoizmu i egocentryzmu, a także przedstawiając normy społeczne i wartości. Dzięki swoim działaniom wychowawczym, ojciec zapewnia dziecku możliwość spełnienia podstawowych potrzeb egzystencjalnych (Jankowicz-Miernik, 2017).
- W kontekście chłopców, relacja z ojcem wpływa na ich model męskości oraz umiejętności interpersonalne. Relacja chłopca z ojcem ma istotny wpływ na formowanie jego modelu męskości oraz umiejętności interpersonalnych. Dodatkowo, wsparcie emocjonalne ze strony ojca może pomóc chłopcom radzić sobie z trudnościami, które napotykają w życiu Przykładem może być sytuacja, w której ojciec regularnie spędza czas ze swoim synem, ucząc go wartości takich jak szacunek, odpowiedzialność i uczciwość. Poprzez budowanie takich relacji ojciec może przekazać synowi wzorzec męskości oparty na pozytywnych zachowaniach i umiejętnościach interpersonalnych (Belsky & Kelly, 1994; Adamsons & Ryan, 2003).
- W przypadku dziewczynek, relacja z ojcem może kształtować ich zdrowe relacje damsko-męskie oraz rozwój osobisty (Belsky & Kelly, 1994; Adamsons & Ryan, 2003).
- Ojciec może także pomagać dziewczynkom rozwijać samodzielność, pewność siebie oraz zapewniać równowagę emocjonalną (Flouri, 2005).
- Przytulanie przez ojca i zdrowy kontakt fizyczny z ojcem wiąże się z wyższą samooceną nastoletnich dziewcząt (Howard, K. S., & Brooks-Gunn, J. 2009).
„Nauczyciel jest skazany na wieczne samodoskonalenie.”
Jest oczywiste, że nie każdy ojciec posiada kompetencje, które umożliwiałyby mu pozytywny wpływ na przyszłość swoich dzieci we wszystkich wyżej wymienionych kategoriach. Dlatego pierwszy dzień szkoły jest również przypomnieniem, że nauka nigdy się nie kończy – również dla ojców. Coraz więcej panów zdaje sobie z tego sprawę, jednak nadal zbyt wielu z nich unika pełnienia roli obecnego rodzica. Najwyższy czas to zmienić! Warto podkreślić, że oprócz kosztów związanych z byciem aktywnym tatą, przewidziane są również liczne nagrody. Największą z nich jest budowanie więzi z naszymi dziećmi, co dla wielu rodziców stanowi najcenniejsze i najbardziej satysfakcjonujące doświadczenie życiowe. Nie ma żadnego powodu, by nie doświadczyć tego fenomenu, gdy ma się dzieci. W imieniu całej załogi Fundacji „Kocham Cię, Tato” zachęcam wszystkich ojców do aktywnego udziału w życiu swoich dzieci. Ponadto, zachęcam wszystkie mamy do przypominania ojcom o ich ważnej roli, jaką pełnią w życiu swoich dzieci.
Pokój nauczyciela
Ostatecznie, pragnę zaapelować do wszystkich, aby pamiętali, że każde dziecko ma prawo do miłości i wsparcia zarówno ze strony mamy, jak i taty. Bezpodstawne odseparowanie dziecka od drugiego rodzica powoduje ogromne szkody w jego życiu, a nadchodzący nowy rok szkolny może dla takich dzieci być początkiem samotności i poważnych trudności osobistych. „Nie pytajcie dlaczego ojcowie nie walczą o swoje dzieci, ale zapytajcie matki dlaczego zmuszają ojców do walki”. Każdy nauczyciel potrzebuje swojego pokoju. Pozwólcie ojcom spokojnie wypełniać ich rolę.
Plakat do ściągnięcia za darmo w wersji do druku: https://www.dropbox.com/scl/fo/pfa1ev2sw3cth5ij9pnin/AA9N9e-RvtYOCNUkACXkaGs?rlkey=tj5yklybvo4f1pkn1mpn1xvy2&dl=0
autor: Grzegorz „Forin” Piwnicki 2024
